کنتاکتور

در این آموزش تصمیم داریم به توضیح درباره کنتاکتور بپردازیم. برای شروع به این موضوع می پردازیم که کنتاکتور چیست و نحوه عملکرد آن چگونه است؟

کنتاکتور چیست

کنتاکتور کلیدی الکترومغناطیسی است که با اعمال ولتاژ به بوبین آن و القا در هسته با استفاده از خاصیت الکترومغناطیسی کنتاکت ها به یکدیگر وصل و یا از یکدیگر جدا می شوند. از کنتاکتور جهت کلید زنی (قطع ، وصل و یا تغییر اتصال) مدار قدرت استفاده می شود. کنتاکتور شباهت زیادی به رله دارد، با این تفاوت که برای کاربردهای آمپر بالا به کار می‌رود. (سرعت قطع و وصل کنتاکتور نسبت به رله کم است )
کنتاکتور به تنهایی در برابر اضافه جریان و یا اتصال کوتاه از مدار محافظت نمی کند در نتیجه در مدارات از کلیدهای حفاظتی و فیوزها استفاده می شود. از کنتاکتور برای کنترل بارهای مختلف الکتریکی اعم از الکتروموتورها، مدارات روشنایی، بانکهای خازنی، گرمکن‌های الکتریکی و سایر تجهیزات الکتریکی استفاده می‌شود.

نحوه عملکرد کنتاکتور

کنتاکتور دارای دو هسته ثابت و متحرک می باشد. هسته ثابت درون یک سیم پیچ قرار دارد (به این بخش مدار فرمان کنتاکتور گفته می شود). هسته متحرک توسط فنری با فاصله از هسته ثابت قرار گرفته است. و کنتاکت های قدرت روی هسته متحرک نصب شده اند. وقتی سیم پیچ به منبع تغذیه متصل شود هسته ثابت به آهن ربا تبدیل می شود و  هسته متحرک را به سمت خود  جذب می کند و در هنگام قطع شدن منبع تغذیه ، توسط فنر به حالت اول خود برمی گردد. این جابجا شدن هسته متحرک، باعث باز و بسته شدن کنتاکت ها می شود.

ساختمان کنتاکتور

ساختمان کنتاکتور از سه بخش اصلی تیغه، بوبین، محفظه عایقی تشکیل شده ‌است.

1. تیغه های کنتاکتور

2. تیغه های کنتاکتور به دو بخش تقسیم می شوند:

   1. تیغه های قدرت :

   2. وظیفه اصلی تیغه‌های قدرت هدایت جریان الکتریکی پس از هر بار تحریک شدن بوبین کنتاکتور از خود است.

   3. تیغه های فرمان :

   4. تیغه‌های فرمان برای استفاده در مدار فرمان به کار می‌رود. تیغه‌های فرمان به دو صورت نرمالی باز و نرمالی بسته بر روی بدنه کنتاکتور تعبیه شده‌اند. این تیغه‌ها پس از هر بار تحریک شدن بوبین کنتاکتور تغییر وضعیت داده و به حالت عکس تغییر وضعیت می‌دهند.
   5.  

3. بوبین کنتاکتور

4. بوبین کنتاکتور یک هسته مغناطیسی سیم پیچی شده ‌است که نیروی لازم را برای اتصال فیزیکی کنتاکتهای هادی الکتریسیته را فراهم می‌سازد.
5.  

6. محفظه کنتاکتور

7. محفظه، برای ایزوله کردن بخش‌های هادی و خطرناک کنتاکتور است. جنس محفظه معمولاً از مواد عایق الکتریسیته مانند Bakelite, Nylon ۶ و پلاستیکهای سفت شونده در برابر حرارت است.
8.  

نصب کنتاکتور

برای نصب کنتاکتور در ابتدا باید با توجه به تکفاز و یا سه فاز بودن مصرف کننده مورد نظر، کنتاکتور سه فاز و یا کنتاکتور تک فاز را تهیه کنیم.

1. کنتاکتور سه فاز

2. اولین گام برای نصب کنتاکتور شناختن بخش های مختلف روی بدنه آن می باشد. کنتاکتور سه فاز دارای شش ترمینال با نام های L1 , L2 , L3 و T1 , T2 , T3 می باشد که تیغه های قدرت کنتاکتور هستند. و سه سیم برق ورودی را به ترمینال L1 , L2 , L3 و سه رشته سیم از ترمینال های T1 , T2 , T3 را به مصرف کننده سه فاز مورد نظر وصل می کنیم.
3. در قسمت بالای بدنه دو ترمینال با نام های A1 و A2 وجود دارد. این ترمینال ها به بوبین کنتاکتور متصل هستند. به ترمینال A1 سیم فاز و به ترمینال A2 سیم نول متصل می گردد. زمانیکه فاز و نول به A1  و A2 وصل شود در داخل کنتاکتور ترمینال L1 به ترمینال T1، ترمینال L2 به ترمینال T2 و ترمینال L3 به ترمینال T3 وصل می شود.
4. روی کنتاکتور دو ترمینال دیگر با نام NO نیز وجود دارد که ترمینال های تیغه کمکی NO  هستند. عملکرد این دو ترمینال به این صورت است که وقتی فاز و نول به A1  و A2 وصل شود. این دو ترمینال در داخل کنتاکتور به هم وصل می شوند.
5. برای مصرف کننده های تک فاز نیز می توان از کنتاکتور سه فاز استفاده کرد. به این صورت که ترمینال های L1 , L2 , L3 را به یکدیگر وصل می کنیم و سیم فاز را به یکی از این ترمینال ها متصل می کنیم. برای ترمینال های خروجی T1 , T2 , T3 نیز به همین صورت عمل کرده یعنی ترمینال های T را به هم وصل می کنیم و یک رشته سیم از آن گرفته و به مصرف کننده تک فاز می دهیم.

1. کنتاکتور تک فاز

2. نصب کنتاکتور تک فاز نیز مشابه کنتاکتور سه فاز می باشد. با این تفاوت که در کنتاکتور تک فاز فقط یک تیغه قدرت وجود دارد.

تست کنتاکتور

تست کنتاکتور به این صورت انجام می شود که مولتی متر را روی حالت تست بوق تنظیم کرده و اتصال بین تیغه های کنتاکتور را بررسی می کنیم. زمانی که برق به بوبین کنتاکتور وصل نیست هیچ کدام از تیغه های کنتاکتور نباید به هم متصل باشند. و هنگامی که برق به بوبین کنتاکتور وصل است هر یک از تیغه های ورودی باید به تیغه های خروجی مربوط به خود متصل باشند. اگر هر دو مورد درست انجام شد، کنتاکتور سالم است.

کاربرد کنتاکتور

به طور کلی کنتاکتور برای برقراری ارتباط بین مدار فرمان و مدار قدرت مورد استفاده قرار می گیرد یعنی هرگاه در یک مدار یک جریان ضعیف داریم مثلا در خروجی تجهیزاتی مانند کنترل فاز،کنترل بار و ... و میخواهیم یک تجهیز با جریان زیاد مانند یک موتور را کنترل کنیم از آن استفاده می کنیم.

مشخصه های کنتاکتور

1. جریان دائمی (Ith2):

2.  جریان دائمی جریانی است که می تواند در شرایط عادی از کنتاکتهای قدرت و در زمان نامحدود بدون قطع عبور نماید.

1.  ولتاژ کار نامی ( Ue ):

2.  ولتاژ کار نامی مربوط به اتصال دهنده ( کنتاکتها ) بوده و مقدار ولتاژی است که کنتاکتها میتوانند با جریان کار نامی Ie در این ولتاژ مورد استفاده قرار گیرند .

3. ولتاژ عایقی نامی ( Ui ):

4. ولتاژ عایقی نامی استحکام عایقی بین عضوهای اتصالی را مشخص میکند .

5. ولتاژ تغذیه نامی ( Uc ):

6. ولتاژ تغذیه نامی ولتاژی است که باید به بوبین کنتاکتور اتصال یابد و معمولا مقدار آن روی بوبین کنتاکتور نوشته  میشود .

7. جریان اتصال کوتاه ( Is ):

8. جریان اتصال کوتاه مقدار جریانی است که کنتاکتها می توانند در زمان اتصال کوتاه تحمل نمایند.

 
 
شکل زیر نحوه عملکرد یک کنتاکتور الکترومکانیکی را نشان می دهد:
 

مزایای استفاده از کنتاکتور

1. امکان کنترل دستگاه از راه دور را فراهم می آورد.
2. امکان کنترل دستگاه از چندین مکان را فراهم می کند.
3. سرعت قطع و وصل زیاد
4. استهلاک کم
5. عمر مکانیکی بیشتری نسبت به سایر کلیدها دارد.
6. دارای حفاظت مناسب و مطمئن می باشد.
7. از خطرات وصل ناگهانی و ناخواسته دستگاه هنگام وصل برق جلوگیری می کند.

انواع کنتاکتور

کنتاکتور به دو دسته کلی تقسیم می شود:
کنتاکتور AC
کنتاکتور DC

در این بخش به توضیح مختصری درباره طبقه بندی های مختلف کنتاکتور AC و DC و کاربرد آن ها می پردازیم.

معرفی برند و قیمت کنتاکتور

تنوع کنتاکتور در بازار ممکن است باعث سردرگمی بعضی مصرف کنندگان شود و این سوال برای آنها پیش بیاید که بهترین برندهای موجود در بازار ایران که قیمت کنتاکتور آنها مناسب است کدام اند؟

کنتاکتور پارس فانال

شرکت پارس فانال یکی از شرکت های معتبر داخلی در زمینه تولید قطعات الکتریکی و برق صنعتی است.کنتاکتور پارس فانال دارای کیفیت مناسب، 2 سال گارانتی تعویض و 10 سال خدمات پس از فروش می باشد. و از آنجا که قیمت کنتاکتور پارس فانال نسبت به قیمت کنتاکتور سایر برندهای داخلی و خارجی مناسب تر می باشد از طرفداران زیادی برخوردار است.

کنتاکتور هیوندای

شرکت هیوندای الکتریک یک شرکت کره ای می باشد. که دارای محصولات متنوعی در زمینه برق صنعتی و اتوماسیون است. کنتاکتور هیوندای با توجه به کیفیت خوب آن در بازار ایران از جایگاه خوبی برخوردار است. قیمت کنتاکتور هیوندای در مقایسه با سایر برندهای خارجی شناخته شده مانند اشنایدر و زیمنس پایین تر است. درنتیجه کیفیت بالا و مناسب بودن قیمت کنتاکتور هیوندای باعث محبوب بودن این برند در میان مصرف کنندگان شده است.